Cele badań: 1) Sprawdzenie skuteczności ambulatoryjnej biopsji aspiracyjnej z jamy macicy w uzyskiwaniu satysfakcjonującego materiału do oceny. 2) Badanie czynników ryzyka uzyskania niediagnostycznego materiału. 3) Poszukiwanie wzorców obrazu ultrasonograficznego według systemu International Endometrial Tumor Analysis, które mogą przemawiać za potencjalną nieskutecznością biopsji. 4) Ocena skuteczności biopsji ambulatoryjnej w wykrywaniu raka endometrium. Materiał i metody: Obserwacyjne badanie prospektywne na niewyselekcjonowanej populacji kobiet zgłaszających się do poradni ginekologicznej podejrzanych o patologie endometrium. Wyniki: Przeanalizowano 116 biopsji aspiracyjnych endometrium. Diagnostyczny wynik histopatologiczny udało się uzyskać w 100 przypadkach (86,2%). Nie wykazano istotności statystycznej w uzyskiwaniu niediagnostycznego wyniku biopsji w aspekcie statusu menopauzalnego, obecności mięśniaków macicy, występowania nieprawidłowych krwawień macicznych, wieku, grubości endometrium oraz liczby przebytych porodów. Uzyskano dużą różnorodność obrazów ultrasonograficznych według parametrów International Endometrial Tumor Analysis. Nie stwierdzono jednoznacznie dominujących wzorców parametrów ultrasonograficznych endometrium u pacjentek z niediagnostycznym wynikiem biopsji. U wszystkich (100%) badanych w wieku pomenopauzalnym z nieprawidłowymi krwawieniami macicznymi w wywiadzie ujawniono raka endometrium. Średnia grubość endometrium w tej grupie była istotnie statystycznie największa: 16,2 mm (4–22,3 mm) (p = 0,025). Wnioski: Ambulatoryjna biopsja aspiracyjna endometrium jest skutecznym, mało obciążającym postępowaniem w przypadku stwierdzenia wskazań do weryfikacji histopatologicznej endometrium.

Klasyfikacje zaawansowania nowotworów złośliwych są podstawowym narzędziem potrzebnym do prawidłowej kwalifikacji do leczenia onkologicznego, podjęcia właściwej decyzji odnośnie do leczenia uzupełniającego, porównywania wyników leczenia oraz prowadzenia spójnych badań klinicznych. Międzynarodowa Federacja Ginekologów i Położników (FIGO) jako pierwsza opracowała własne zasady klasyfikacji i oceny zaawansowania nowotworów złośliwych żeńskiego układu narządów płciowych. Na przestrzeni lat, wraz z postępem w zakresie diagnostyki i leczenia nowotworów ginekologicznych, klasyfikacja zaawansowania wszystkich nowotworów złośliwych ulegała licznym zmianom. Cele niniejszej pracy obejmują porównanie najnowszej klasyfikacji zaawansowania raka szyjki macicy wg FIGO z 2019 roku z poprzednią wersją z 2009 roku oraz omówienie najważniejszych implikacji klinicznych, jakie będą się wiązać z jej wdrożeniem do codziennej praktyki. Nowa wersja klasyfikacji zaawansowania raka szyjki macicy wg FIGO przestaje być klasyfikacją czysto kliniczną, po raz pierwszy pozwala uwzględnić wyniki badań obrazowych i/lub histopatologicznych. W klasyfikacji z 2019 roku w stopniu IA średnica guza przestaje być istotnym parametrem wpływającym na stopień zaawansowania, uwzględnia się jedynie głębokość nacieku. Stopień IB podzielono na trzy podgrupy w zależności od wielkości guza, odpowiednio: IB1 – głębokości naciekania ≥5 mm i średnica guza <2 cm, IB2 – średnica ≥2 cm do <4 cm oraz IB3 – ≥4 cm. W stopniu II uwzględniono możliwość zastosowania technik diagnostyki obrazowej i/lub oceny patologicznej w ocenie wielkości i zasięgu guza. Do stopnia zaawansowania IIA1 zaliczane są guzy o średnicy <4 cm, a do stopnia IIA2 – guzy o średnicy ≥4 cm. Wprowadzono stopień IIIC, obejmujący chore z zajętymi węzłami chłonnymi zaotrzewnowymi, z uwzględnieniem odpowiedniej adnotacji („r” lub „p”) w zależności od zastosowanej techniki (obrazowej lub histopatologicznej) potwierdzającej status węzłów chłonnych. Wdrożenie nowej klasyfikacji pozwoli na bardziej precyzyjne powiązanie stopnia zaawansowania choroby wg FIGO z rzeczywistą sytuacją kliniczną. Do tej pory powszechnie uznawano, że nie powinno zmieniać się raz określonego stopnia zaawansowania choroby, nawet po uzyskaniu nowych danych klinicznych. W przypadku nowej klasyfikacji FIGO zasadne wydaje się uzupełnienie ostatecznego stopnia zaawansowania choroby po weryfikacji chirurgicznej lub wykonaniu bardziej zaawansowanych badań diagnostycznych z adnotacją „wg FIGO 2019”.

Obowiązujące w ostatniej dekadzie standardy postępowania chirurgicznego w ginekologii onkologicznej zakładały wzrost udziału metod endoskopowych w operacyjnym leczeniu nowotworów złośliwych szyjki macicy bez ujemnego wpływu na odległe wyniki. Ogłoszone wiosną 2018 roku na 49. zjeździe Society of Gynecologic Oncology (SGO) w Nowym Orleanie i opublikowane w tym samym roku wyniki badania LACC, pierwotnie mającego potwierdzić powyższe tezy, wykazały rezultaty odwrotne od oczekiwanych. Okazało się, że odsetek pacjentek wolnych od cech wznowy choroby po średnio 2,5-rocznym okresie obserwacji był istotnie wyższy w grupie pacjentek operowanych metodą otwartą w porównaniu z grupą operowaną metodami endoskopowymi. W tym samym roku ukazały się wyniki innych badań, do których zakwalifikowano grupę ponad 2200 pacjentek operowanych metodą otwartą i endoskopowo, potwierdzające wnioski sformułowane w wyżej przedstawionym badaniu. Niniejszy artykuł stanowi omówienie powyższych badań, ze zwróceniem uwagi na ich potencjalne mankamenty, jak również omówienie komentarzy i opracowań, jakie ukazały się po publikacji powyższych wyników. Stanowią one formę swoistej dyskusji poświęconej aktualnym wytycznym dotyczącym leczenia wczesnych postaci inwazyjnego raka szyjki macicy z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa onkologicznego takich operacji i ich odległych wyników.

Płynna biopsja polega na molekularnej analizie płynnego materiału biologicznego uzyskanego metodą nieinwazyjną lub minimalnie inwazyjną. Ta nowatorska metoda jest wykorzystywana w różnych dziedzinach medycyny, a szczególnie często w onkologii, w tym w diagnostyce raka endometrium, który jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów ginekologicznych na świecie. Rak endometrium stanowi poważny problem medyczny i społeczny, co skłania badaczy do poszukiwania nowych metod diagnostycznych, a także obiecujących celów dla terapii ukierunkowanej molekularnie. W przypadku tego nowotworu materiałem służącym do badań mogą być m.in. krążące komórki nowotworowe, krążące DNA guza, egzosomy, pozakomórkowe RNA, pozakomórkowe mikroRNA oraz nowotworowo przekształcone płytki krwi. Potencjalne wykorzystanie kliniczne materiałów pochodzących z płynnej biopsji obejmuje najczęściej ustalenie rozpoznania choroby nowotworowej, wybór terapii, prognozę wyników leczenia, monitorowanie przebiegu odpowiedzi na terapię, obserwację ewolucji guza, wykrywanie choroby resztkowej oraz wykrywanie oporności na leczenie. Przeprowadzenie płynnej biopsji w raku endometrium jest możliwe z wykorzystaniem różnorodnego materiału biologicznego, w tym krwi (osocze, surowica), popłuczyn z jamy macicy, moczu i popłuczyn z jamy otrzewnej. Płynna biopsja może się okazać wielką rewolucją w diagnostyce raka endometrium i jest uważana za potencjalną ścieżkę do wprowadzenia medycyny spersonalizowanej.

Rak trzonu macicy jest najczęstszą chorobą nowotworową narządu rodnego. Podstawę leczenia chirurgicznego stanowią usunięcie macicy z przydatkami obustronnie oraz limfadenektomia miednicza i okołoaortalna – w wybranych przypadkach. U pacjentek w wieku przedmenopauzalnym (w Polsce 5% przypadków dotyczy chorych przed 40. rokiem życia) możliwe jest rozważenie leczenia oszczędzającego. Celem niniejszego artykułu jest podsumowanie metod, wyników i sposobów kwalifikacji do terapii oszczędzającej z uwzględnieniem oceny stopnia zaawansowania i zróżnicowania choroby. Kwalifikacji do leczenia zachowawczego dokonuje się na podstawie wstępnej diagnostyki mającej na celu określenie stopnia zróżnicowania i próbnego stopnia zaawansowania raka. Stopień zróżnicowania powinno się określać na podstawie wyników badania wyskrobin z kanału szyjki i jamy macicy, które jest trafniejsze niż biopsja endometrium. Natomiast stopień zaawansowania, jeśli nie przeprowadzono operacji, można ocenić jedynie przypuszczalnie – najdokładniejszych informacji dostarcza rezonans magnetyczny. W praktyce klinicznej nie ma taniego i powtarzalnego modelu niechirurgicznego prognozowania stopnia zaawansowania raka endometrium. U chorych zakwalifikowanych do leczenia zachowawczego można zastosować – po wykluczeniu przeciwwskazań – doustnie gestageny, systemy wewnątrzmaciczne uwalniające lewonorgestrel lub wyciąć miejscową zmianę w histeroskopii. Pacjentki wymagają regularnych kontroli ze względu na ryzyko braku odpowiedzi na leczenie lub nawrotu. U młodych chorych po zakończeniu rozrodu możliwe jest też rozważenie operacji usunięcia macicy z jajowodami z pozostawieniem jajników. Istnieje możliwość leczenia zachowawczego raka endometrium, jednak tylko w ściśle wyselekcjonowanych przypadkach. Największym wyzwaniem pozostają określenie stopnia zaawansowania i zróżnicowania oraz monitorowanie odpowiedzi na leczenie.