Histeroskopia jest leczeniem z wyboru łagodnych zmian wewnątrzmacicznych. Podczas zabiegów histeroskopowych wykonywanych z zamiarem wycięcia mięśniaków podśluzówkowych i polipów endometrialnych istnieje potencjalne ryzyko nieoczekiwanego rozpoznania utajonego nowotworu złośliwego. Cel: Ocena częstości występowania utajonego nowotworu złośliwego trzonu macicy u kobiet poddawanych histeroskopowej elektroresekcji z powodu ultrasonograficznej diagnozy łagodnych zmian: polipa endometrialnego i/lub mięśniaka podśluzówkowego. Materiał i metody: Wykorzystując elektroniczną bazę danych archiwalnych Kliniki Ginekologii i Onkologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, wyszukano pacjentki poddane histeroskopii operacyjnej w przedziale czasowym od stycznia 2010 do grudnia 2016 roku. Przeanalizowano dokumentację medyczną 1006 kwalifikujących się kobiet. Wyniki: W preparatach tkankowych z histeroskopii stwierdzono 10 przypadków (10/1006; 1%) ukrytego raka endometrium, 2 przypadki (2/1006; 0,2%) mięsaka i 3 przypadki (3/1006; 0,3%) atypowego rozrostu endometrium. Odnotowano jeden przypadek raka jajnika współistniejącego z rakiem endometrium. Spośród analizowanych zmiennych jedynie wiek, status menopauzalny i nieprawidłowe krwawienie maciczne okazały się znaczącymi czynnikami ryzyka raka endometrium. Znikoma liczba przypadków utajonego mięsaka nie pozwoliła na podobne oszacowania. Nie zaobserwowano pogorszenia rokowania, a wszystkie 15 kobiet poddanych histeroskopowej resekcji niewykrytego nowotworu złośliwego lub stanu przednowotworowego pozostaje przy życiu w ciągu 2–8 lat obserwacji. Wnioski: Częstość występowania utajonych nowotworów złośliwych u pacjentek z łagodnymi zmianami wewnątrzjamowymi, tj. polipami endometrialnymi i mięśniakami podśluzówkowymi, jest stosunkowo wysoka. Dotychczas nie udowodniono negatywnego wpływu resekcji histeroskopowej na ewentualne dalsze leczenie i rokowanie. Wysokie ryzyko nowotworów złośliwych u kobiet z prawdopodobnie łagodnymi zmianami wewnątrzjamowymi może wskazywać na to, że nie wszystkie te kobiety są odpowiednimi kandydatkami do zabiegów laparoskopowych z użyciem morcelacji elektromechanicznej, zwłaszcza gdy rezygnuje się z przedoperacyjnej weryfikacji histopatologicznej endometrium.

Cel pracy: Czynniki związane z wiekiem, takie jak schorzenia dodatkowe, stan sprawności psychofizycznej i uwarunkowania socjalne, powodują, że u części chorych konieczna jest indywidualizacja leczenia onkologicznego. Celem pracy było dokonanie oceny czynników wpływających na zakres leczenia chirurgicznego u pacjentek z rakiem piersi będących w wieku podeszłym. Materiał i metoda: Badaniem objęto grupę 104 kobiet w wieku 65–93 lat, leczonych z powodu raka piersi w jednym ośrodku, w latach 2015–2016. Dla każdej chorej wypełniono standardowy formularz ewaluacyjny z pominięciem danych osobowych i wieku, zawierający wszystkie dane kliniczne pozwalające na kwalifikację do zabiegu operacyjnego. Na podstawie wypełnionych ankiet pierwotnie leczący zespół lekarski dokonał hipotetycznej kwalifikacji do zabiegu operacyjnego. Kolejno porównano wyniki anonimowej kwalifikacji z dokonaną uprzednio kwalifikacją faktyczną i w oparciu o dokumentację medyczną podjęto próbę zidentyfikowania czynników wpływających na indywidualizację leczenia chirurgicznego. Wyniki: U 34% chorych z grupy badanej nastąpiła modyfikacja faktycznego sposobu leczenia w porównaniu z kwalifikacją anonimową. U 28 pacjentek przeprowadzono zabiegi o większym zakresie, u 7 – mniejszym, 22 kobiety miały wykonany bardziej radykalny zabieg w obrębie gruczołu piersiowego, 10 – w zakresie węzłów chłonnych pachowych. U 5 pacjentek przeprowadzono mniejszy zabieg w piersi, u 1 zaś – w zakresie układu chłonnego. Wnioski: Wpływ na podjętą decyzję miały ogólny stan zdrowia, choroby towarzyszące, osobiste preferencje co do rodzaju terapii i względy anatomiczne operowanych. Wykazano, że wiek metrykalny, wielkość guza i przebyte leczenie neoadiuwantowe nie powodowały rozbieżności między kwalifikacją anonimową i faktyczną.

Zaotrzewnowe mięsaki tkanek miękkich występują rzadko, stanowią około 10–15% wszystkich mięsaków tkanek miękkich. Zapadalność jest w przybliżeniu równa u mężczyzn i kobiet, występują one najczęściej w 5. i 6. dekadzie życia. Objawy kliniczne mięsaków zaotrzewnowych są niespecyficzne, pojawiają się w późnej fazie choroby i są bezpośrednio związane z uciskiem guza na otaczające go struktury położone w jamie brzusznej. Preferowanym badaniem obrazowym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy z kontrastem, przeprowadzana w celu oceny wielkości ogniska pierwotnego i jego relacji do otaczających narządów, naczyń, nerwów. Obecnie preferuje się wykonywanie biopsji gruboigłowej w przypadku planowania rozległych, wielonarządowych resekcji (np. guz wraz z nerką). Dla lepszej orientacji anatomicznej, opisu i użyteczności klinicznej zaproponowano podział przestrzeni zaotrzewnowej na trzy strefy: nieparzystą strefę I (pośrodkową), parzystą strefę II (boczną) i nieparzystą strefę III (miedniczą). Najczęstsze dwa typy histologiczne mięsaków zaotrzewnowych (z ponad stu znanych podtypów) to tłuszczakomięsak i mięśniakomięsak gładkokomórkowy, które stanowią około 75% wszystkich przypadków. Zabieg resekcyjny (radykalny) pozostaje podstawową metodą leczenia u pacjentów w zaawansowaniu regionalnym bez obecności przerzutów odległych. Tylko doszczętne wycięcie guza może zapewnić długoterminowe przeżycie, a nawet całkowite wyleczenie. Resekcja en block (resekcja blokowa guza wraz z zajętymi narządami) przyległych struktur może pozwolić na osiągnięcie szerokiego, wolnego od nacieku nowotworowego marginesu. Nieswoiste objawy i późne rozpoznanie skutkują gorszym rokowaniem tych chorych. Ze względu na względną rzadkość występowania tych nowotworów i złożoność ich leczenia pacjenci powinni być leczeni wyłącznie w ośrodkach onkologicznych zapewniających wielospecjalistyczne podejście. Ponadto ośrodki te dysponują odpowiednim doświadczeniem, co pozwala na szybkie i efektywne opracowanie zindywidualizowanego planu leczenia.

Endometrioza diagnozowana jest u około 5–10% kobiet w wieku rozrodczym i charakteryzuje się występowaniem tkanki endometrium poza jamą macicy. Przemieszczone komórki endometrium mają zdolność naciekania okolicznych tkanek i odległych narządów, co prowadzi do ich dysfunkcji. Pomimo licznych badań nad patogenezą endometriozy nie udało się jednoznacznie wyjaśnić jej przyczyny. Czynnikami predysponującymi do rozwoju choroby są: hiperestrogenizm, wady rozwojowe macicy, wczesna menarche, krótkie cykle miesiączkowe z długimi i obfitymi krwawieniami. U chorych na endometriozę wykazano zaburzenia w ilości i funkcjonowaniu komórek układu immunologicznego, a także obecność czynników warunkujących przetrwanie komórek endometrium, ich implantację i proliferację. Zaburzenia dotyczą aktywności makrofagów, komórek NK, limfocytów cytotoksycznych i komórek dendrytycznych – zarówno we krwi obwodowej, jak i w płynie otrzewnowym. Komórki te są odpowiedzialne za usuwanie erytrocytów, elementów morfotycznych krwi miesiączkowej i komórek ulegających apoptozie. Najnowsze badania wskazują ponadto na obecność i zmiany w aktywności limfocytów T regulatorowych oraz komórek supresyjnych pochodzących z linii mieloidalnej u pacjentek z endometriozą. Nadal jednak nie wiadomo, czy zaburzenia funkcji wspomnianych populacji komórek powodują rozwój endometriozy, czy też są wynikiem rozrostu ektopowego endometrium. Według najnowszych doniesień ogniska endometriozy mogą być prekursorami endometrioidalnego lub jasnokomórkowego raka jajnika. Dokładne poznanie mechanizmów zaburzeń związanych z wymienionymi populacjami komórek może okazać się kluczowe dla wyłonienia pacjentek z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka jajnika z ognisk endometriozy i umożliwić odpowiednią profilaktykę. W artykule scharakteryzowano wybrane populacje komórek układu immunologicznego i opisano ich rolę w stymulowaniu implantacji, proliferacji i angiogenezy u chorych na endometriozę.

U pacjentów z rozpoznanym nowotworem złośliwym zasadniczą rolę w postępowaniu terapeutycznym odgrywa leczenie operacyjne. Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej w 2017 roku opracowało i opublikowało standardy diagnostyki i leczenia operacyjnego nowotworów żeńskich narządów płciowych. W przypadku pacjentek obciążonych dodatkowymi schorzeniami niezbędna jest przedoperacyjna konsultacja innych specjalistów. Niejednokrotnie konieczne okazuje się dobranie wielospecjalistycznego zespołu operacyjnego. W 2017 roku w publikacji Denisa Querleu w „International Journal of Gynecological Cancer” podane zostały kryteria ograniczające wykonanie optymalnego zabiegu operacyjnego. W przypadkach choroby rozsianej przy braku możliwości wykonania zabiegu radykalnego należy unikać zabiegów ultrarozległych, wiążą się one bowiem z wysokim odsetkiem powikłań. Korzystniejsze wydaje się zastosowanie neoadiuwantowego leczenia systemowego. W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, kiedy należy podjąć ryzyko operacji. Po wykonaniu niezbędnych badań dodatkowych operator może ocenić, czy istnieją warunki do optymalnej cytoredukcji. Po uzyskaniu świadomej zgody od chorej zmotywowanej do podjęcia agresywnego leczenia niezbędne są odpowiednie przygotowania – konieczne bywają żywienie pozajelitowe w celu uzyskania prawidłowego poziomu białka w surowicy, przygotowanie przewodu pokarmowego, niejednokrotnie zaszynowanie moczowodów w celu lepszej ich identyfikacji, a także zgoda chorej na stomię i przetoczenie preparatów krwiopochodnych. W opracowaniu zamieszczono ogólne wytyczne dotyczące kwalifikacji do zabiegu operacyjnego z zakresu ginekologii onkologicznej.

Diagnostyka ultrasonograficzna piersi jest istotnym elementem kompleksowej opieki ginekologicznej nad pacjentką. W wielu krajach lekarze ginekolodzy i ginekolodzy onkolodzy nie tylko wykonują badanie ultrasonograficzne, lecz także podejmują się weryfikacji histopatologicznej zmian ogniskowych piersi, z wykorzystaniem różnych technik biopsyjnych. Najwięcej kontrowersji budzą rozpoznania histopatologiczne należące do kategorii B3, czyli zmian o niepewnym potencjale biologicznym. Należą do nich przede wszystkim: brodawczak wewnątrzprzewodowy, atypowy rozrost wewnątrzprzewodowy, atypowy rozrost zrazikowy, klasyczny rak zrazikowy in situ, atypia nabłonkowa płaska, guz liściasty, blizna promienista i złożona zmiana szkliwiejąca. Pomimo łagodnego charakteru histologicznego patologie te mogą towarzyszyć złośliwym zmianom rozrostowym, a rozpoznanie ustalone na podstawie materiału biopsyjnego cechuje się pewnym ryzykiem niedoszacowania. W niniejszym opracowaniu dokonano przeglądu literatury dotyczącej dalszego postępowania z chorymi, u których w materiale z biopsji gruboigłowej lub biopsji wspomaganej próżnią stwierdzono zmiany należące do kategorii B3. Jak pokazują dane, metody postępowania w tej sytuacji nie są jednolite i zależą nie tylko od rodzaju zmiany, lecz także od techniki weryfikacji. Każdorazowo zalecane jest również dokonanie wnikliwej korelacji kliniczno-patologicznej i oceny reprezentatywności wycinków. Wiele danych wskazuje na to, że nie w każdym przypadku pacjentka musi być kwalifikowana do leczenia operacyjnego; w wybranych sytuacjach klinicznych istnieje możliwość postępowania zachowawczego z kontrolą radiologiczną.

Mitochondria są obecne w prawie wszystkich komórkach eukariotycznych (z wyjątkiem krwinek czerwonych) i odpowiadają głównie za produkcję ATP, do której dochodzi w wyniku oddychania tlenowego. Mitochondrialne DNA (mtDNA) to kolista cząsteczka złożona z 16 596 par zasad, odpowiedzialna za kodowanie 37 spośród wszystkich 25 000 genów. Mutacje upośledzają wydolność energetyczną mitochondriów, a w efekcie funkcjonowanie komórek i tkanek. W mtDNA do mutacji dochodzi szybciej niż w jądrowym DNA. Przyczyną wzmożonego tempa mutacji w mtDNA jest większe narażenie na reaktywne formy tlenu powstające w wyniku fosforylacji oksydacyjnej, które uszkadzają nieosłonięte białka histonowe mtDNA. Pierwszym odkryciem sugerującym powiązania między chorobami nowotworowymi a uszkodzeniami mitochondriów była obserwacja przesunięcia procesu oddychania w kierunku glikolizy. Komórki nowotworowe aktywnie metabolizują glukozę do kwasu mlekowego, nie wykorzystując tlenu mimo jego obecności. Defekty łańcucha oddechowego mogą się wiązać z powstawaniem wolnych rodników i nasileniem stresu oksydacyjnego w komórkach nowotworowych. Mutacje w mitochondrialnym DNA to najczęściej przejście T→C lub G→A; ograniczają się do czterech regionów genomu mitochondrialnego: pętli D, 12S rRNA, 16S rRNA i cytochromu b. Dysfunkcje w DNA mitochondrialnym są obserwowane w raku jajnika i innych jednostkach chorobowych, a chemioterapia wydaje się w niewielkim stopniu uszkadzać mtDNA. Modyfikacja chemioterapii stosowanej u pacjentek z nowotworem jajnika może się przyczynić do zwiększenia uszkodzeń mtDNA, czego efektami byłyby wzrost skuteczności leczenia i wydłużenie życia chorych.